Op. Göz Dr. Mehmet Gürkan TATAR – Çocuklarda Göz Sağlığı”

Çocuklarda Göz Sağlığı

Göz sağlığı, çocukların genel sağlığı kadar akademik başarıları ve sosyal gelişimleri için de kritik öneme sahiptir. Özellikle okul çağındaki çocuklar, yoğun görsel uyaranlara maruz kaldıkları için düzenli göz muayeneleri ve doğru alışkanlıklar kazanılması büyük önem taşır. Bu yazıda, çocuklarda sık görülen göz problemleri ve bunların önlenmesi ile ilgili bilgilere yer veriyoruz.

Okul Çağındaki Çocuklarda Göz Bozuklukları

Okul çağında yaygın olarak görülen göz bozuklukları şunlardır:

• Miyopi : Özellikle dijital ekranların yaygın kullanımı ve azalan açık hava aktiviteleri nedeniyle artış göstermektedir.
• Hipermetropi : Küçük yaşlarda görülebilir ve genellikle büyümeyle birlikte düzelir, ancak bazı durumlarda tedavi gerektirir.
• Astigmatizma: Hem yakını hem uzağı bulanık görmeye neden olur ve gözlükle düzeltilebilir.

Bu bozuklukların belirtileri arasında bulanık görme, gözleri kısmak, baş ağrısı, okuma güçlüğü ve tahtadaki yazıları görememe gibi şikayetler yer alır.

Göz Tembelliği (Ambliyopi) Nedir? Nasıl Fark Edilir?

Göz tembelliği, bir gözün yeterince iyi görmemesi nedeniyle diğer göze göre daha az gelişmiş olması durumudur. Erken fark edilip tedavi edilmediğinde, kalıcı görme kaybına yol açabilir.

Belirtiler:

• Çocukta göz kayması (şaşılık)
• Gözlerini bir yöne doğru sıkça kaydırma
• Derinlik algısında sorun
• Bir gözünü sürekli kapatma isteği

Göz tembelliğine yol açan temel nedenler şunlardır:

1. Şaşılık (Strabismus)

Şaşılık, gözlerin hizalanmasında bir sorun olduğu durumdur. Bir göz doğru bir şekilde odaklanırken, diğer göz farklı bir yöne bakar. Beyin, iki farklı görüntü arasındaki çakışmayı önlemek için genellikle kayma gösteren gözden gelen görüntüyü ihmal eder. Bu durum, kayma gösteren gözde tembelliğe yol açar.

2. Refraksiyon Kusurları (Görme Bozuklukları)

• Miyopi (uzağı görememe), hipermetropi (yakını görememe) veya astigmatizma: Bir gözde diğerine kıyasla daha ciddi bir görme kusuru varsa, beyin bu gözden gelen bulanık görüntüyü bastırabilir. Bu durum göz tembelliği gelişmesine neden olabilir.
• Özellikle tedavi edilmemiş veya fark edilmemiş yüksek hipermetropi ve astigmatizma bu riski artırır.

3. Anizometropi

Her iki göz arasında farklı derecede görme bozukluğu (örneğin bir gözde yüksek miyopi, diğerinde normal görme) olması durumudur. Beyin, genellikle daha iyi gören gözü tercih eder ve diğer göz kullanılmadığı için tembel hale gelir.

4. Görmeyi Engelleyen Fiziksel Sorunlar

• Katarakt: Doğuştan veya çocuklukta oluşan bulanık lens (katarakt), görüntünün net bir şekilde gözde odaklanmasını engeller ve tembelliğe neden olabilir.
• Göz kapağı düşüklüğü (ptozis): Göz kapağının göz bebeğini kısmen veya tamamen kapatması, o gözde görme gelişimini engelleyerek ambliyopi oluşturabilir.
• Kornea bozuklukları: Korneanın şeffaflığını bozan her durum göz tembelliği yapabilir.

5. Yetersiz Göz Kullanımı

Eğer bir göz, doğuştan ya da erken çocukluk döneminde yeterince kullanılmazsa, o gözde görme yolları tam olarak gelişemez. Örneğin, erken yaşta görme alanını kısıtlayan herhangi bir durum (travma, enfeksiyon,nörolojik bozukluklar gibi) tembellik riski taşır.

Erken Teşhis ve Tedavi Önemlidir

Göz tembelliği genellikle 7-8 yaşına kadar tedavi edilebilir. Ancak tedavinin etkili olabilmesi için nedenin erken teşhis edilmesi gerekir. Göz tembelliği tedavisinde öncelikle ambliyopi nedeninin ortadan kaldırılması gerekir. Tedavide  genellikle şu yöntemler uygulanır:

• Gözlük veya kontakt lensler (refraksiyon kusurunu düzeltmek için),
• Sağlam gözün kapatılması (tembel gözün çalıştırılması için),
• CAM tedavisi göze bir uyaran vererek yapılan tedavi
• Nörovizyon tedavisi.
• Görme terapisi (tembel gözün görme fonksiyonlarını artırmak için).

Çocuğunuzda şaşılık, göz kapağı düşüklüğü veya görme bozukluğu şüphesi varsa mutlaka bir göz doktoruna başvurmanız önerilir.

Çocuklar İçin Doğru Ekran Kullanım Alışkanlıkları

Ekranlar, çocukların günlük hayatının ayrılmaz bir parçası haline gelmiş durumda. Ancak aşırı ekran kullanımı, dijital göz yorgunluğuna ve miyopinin artışına neden olabilir.

Doğru alışkanlıklar için öneriler:

• 20-20-20 Kuralı: Her 20 dakikada bir, 20 saniye boyunca en az 6 metre uzağa bakmak.
• Ekran Süresi: 2 yaşından küçük çocuklarda ekran süresi sıfır olmalı, 2-5 yaş arası çocuklarda günde 1 saat ile sınırlandırılmalıdır.
• Doğru Mesafe ve Aydınlatma: Ekrana en az 50-60 cm uzaklıkta oturulmalı ve ortam ışığı yeterli olmalıdır.

Miyopinin Durdurulması veya Yavaşlatılması İçin Ne Yapılabilir?

Miyopi, okul çağındaki çocuklarda giderek yaygınlaşan bir problem. Ancak miyopinin ilerlemesini yavaşlatmak için alınabilecek bazı etkili önlemler bulunmaktadır:

1. Düzenli Açık Hava Aktiviteleri: Günlük 1-2 saat açık havada vakit geçirmek miyopi riskini azaltır.
2. Doğru Aydınlatma ve Gözlük Kullanımı: Gözlük ya da kontakt lensler düzenli kullanılmalıdır. Gözlüklerin çocuğa uygun olduğundan emin olunmalıdır.
3. Miyopi Kontrolüne Yönelik Tedaviler:

• Atropin Damla: Düşük dozda kullanılan atropin damlalar, miyopinin ilerlemesini yavaşlatabilir.
• Ortokeratoloji Lensleri: Gece kullanılan bu özel lensler, kornea şeklinin değişmesini sağlayarak miyopi ilerlemesini kontrol altına alabilir.
• Multifokal Gözlükler veya Kontakt Lensler: Bu gözlükler ve lensler miyopinin kontrolünde etkili olabilir.

Sonuç

Çocuklarda göz sağlığını korumak ve göz bozukluklarını erken teşhis etmek için düzenli göz muayeneleri şarttır. Ebeveynler, çocuklarının ekran sürelerini sınırlandırarak ve açık hava aktivitelerini artırarak göz sağlığını destekleyebilir. Unutmayın, erken teşhis ve doğru alışkanlıklarla çocuklarınızın görme sağlığını korumak mümkün!

Sağlıklı gözler, sağlıklı bir gelecek için ilk adımdır.